“LISON UT-TAYR”DA MUALLIF KONSEPSIYASI TALQINI
Keywords:
fano konsepsiyasi, komil inson, obraz, ramz, kamolot bosqichlari, ma’rifat, badiiy talqinAbstract
Maqolada buyuk shoir va mutafakkir Alisher Navoiyning “Lison ut-tayr” dostonida muallif konsepsiyasi masalasi tahlil etilgan. Dostonning har bir komponenti – muqaddimada ilgari surilgan irfoniy-estetik qarashlardan tortib, asosiy boblardagi talqinlargacha, ramz va obrazlarga yuklangan poetik mazmundan hikoyatlar mohiyatigacha yagona konsepsiyaga bo‘ysundirilgani haqidagi fikr ilmiy dalillangan.
Bundan tashqari, “Lison ut-tayr” asari, qushlar majozi vositasida fano konsepsiyasi badiiy talqin etilgani jihatidan alohida ahamiyatga ega ekani yuzasidan yangicha ilmiy-nazariy qarashlar ilgari surilgan. Qur’oni karimda Hudhud Sabo mamlakatining ayol hukmdori va tobelarining hidoyatga, to‘g‘ri yo‘lga kirishiga sababchi sifatida talqin etilgani, Alisher Navoiy va uning salaflari ham shuning uchun qushlarga yetakchilik uchun aynan Hudhudni tanlashgani ilmiy asoslangan. Bu hol buyuk mutafakkirning obraz tanlashda ham Qur’oni karimga tayanganidan dalolat berishi isbotlangan. Ma’rifat vodiysi tahlili misolida kamolot yo‘lidagi vodiylar nomlanishi Sharq islomiy-irfoniy adabiyoti mezonlariga tayanishi haqida ilmiy qarashlar bildirilgan.
Maqola so‘ngida tahlil natijalaridan ilmiy-nazariy umumlashmalar chiqarilgan.
References
Алишер Навоий. Лисон ут-тайр. / Тўла асарлар тўплами. Ўн жилдлик. Тўққизинчи жилд. – Тошкент: Ғафур Ғулом номидаги НМИУ, 2011.- 288 б.
Бертельс, Евгений. Избранные труды. Суфизм и суфийская литература. – Москва: Наука, 1965. – 517 с.
Жўрақулов, Узоқ. “Лисон ут-тайр”да хронотоп шакллари. /Назарий поэтика масалалари: муаллиф, жанр, хронотоп. – Т.: Ғафур Ғулом номидаги НМИУ, 2015. – Б. 105-120.
Мамадалиева, Зуҳра. “Лисон ут-тайр” образлари: рамз ва мажоз олами. - Тошкент, 2021. – 126 б.
Олимов, Султонмурод. “Лисон ут-тайр”нинг қиёсий поэтикаси: синтез, назиравийлик ва таржимавийлик: филол. фан. д-ри дисс., - Самарқанд, 2023. – 278 б.
Рустамий, Алийбег. Сайланма. I жилд. Ҳазрат-и Навоий махзани. – Тошкент: Zilol buloq, 2022. – 466 б.
Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. Тафсири ҳилол. – Тошкент: Шарқ НМАК, 2008. – 638 б.
Шарипов, Шарафиддин. “Лисон ут-тайр” достонининг генезиси ва ғоявий-бадиий хусусиятлари. – Тошкент: Фан, 1982. – 96 б.
