ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕГІ «КӨК» КОНЦЕПТІСІНІҢ ФРЕЗЕОСЕМАНТИКАЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Keywords:
концепт, фразеологизм, лингвомәдениеттану, концептуалдық әдіс, когнитивті лингвистикаAbstract
Мақалада қазақ тіліндегі «көк» концептісінің тұрақты тіркестердегі танымдық, тілдік ерекшеліктері қарастырылады. Еңбекте отандық тіл біліміндегі түртүс атауларын лингвомәдени тұрғыда зерттеген ғалымдардың еңбектеріне шолу жасалған. «Көк» концептісінің қарғыс-алғыс сөздеріндегі танымдық сипатын аша отырып, қарғыс мәнді тұрақты тіркестердің тілдік сипаты зерделенеді. Сондай-ақ тіліміздегі халық арасында «көк» лексемасына байланысты көп қолданылатын фразеологиялық тіл бірліктеріне танымдық, тілдік талдау жасалынған. Дүниенің тілдік бейнесін ұлттық мәдениет мәнмәтінінде қарастыруда кез-келген халықтың тілінде тұрақты тіркестердің стилистикалық қызметі маңызды орын алатыны белгілі. Лингвистикалық тұрғыда фразеологиялық тіркестердегі қолданылатын тіл бірліктеріне жекелей тоқталып, олардың линвгомәдени танымындағы когнитивті болмысы, халық қолданысындағы ерекшелігі, әлеуметтік актуалдылығы, олардың сөйлеу тілі мен ментализдегі өзгерісі жөнінде зерттеулерге баса назар аударылды.
References
Maslova V.A. Vvedenie v kognitivnuiu lingvistiku. – Moskva, İzdatelstvo «Flinta»,
2007. – 296 s.
Babuşkin A.K. Tipy konseptov v leksiko-frazeologicheski semantike iazyka ih lichnaia i
nasionälnaia spesifika. Dis... dok filial, nauk. – Voronej, 1998. – 303 s.
İslam A. Ūlttyq mädeniet konteksındegı dünienıñ tıldık suretı (salystyrmaly -
salğastyrmaly lingvomädeni saraptama). Filologia ğylymdarynyñ doktorlyq ğylymi därejesın alu üşın daiyndalğan disertasianyñ avtoreferaty. – Almaty, 2004. – 54 b.
Tıleuberdiev B.M. Qazaq onomastikasynyñ lingvokonseptologialyq negızderı. – Almaty: Arys, 2007. – 278 b.
Raqymjan O.Q., Şalabai B. Ğalamnyñ konseptuldyq-tıldık beinesındegı «jalğyzdyq» konseptısı (S. Jünısov şyğarmalary negızınde). L.N. Gumilev atyndağy Eurazia ūlttyq universitetıtıñ habarşysy. Filologia seriasy. №3(140), 2022.
Baialieva G.J. ХI-ХII ğasyrlardağy jazba ädebi eskertkışter tılındegı syn esımder («Qutadğu bilig» pen «hibat-ul haqaiiq» jädıgerlıkterı boiynşa. Filologia ğylymdarynyñ kandidaty ğylymi därejesın alu üşın daiyndalğan disertasia. – Almaty, 2003.
Kaskatayeva Zh.A., Mazhitayeva Sh., Omasheva Zh.M., Nygmetova N., Kadyrov Zh. 2020. Colour Categories in Different Linguistic Cultures, Rupkatha Journal on Interdisciplinary Studies in Humanities, 12(6), P. 1-13. DOI: https://dx.doi.org/10.21659/rupkatha.v12n6.14.
Jarkynbekova Ş.K. İazykovaia konseptualizasia sveta v kazahskom i ruskom iazykah. Dis... dok. fil. nauk. – Almaty, 2004.
Qaidar Ä.T., Ömırbekov B.E., Ahtamberdieva Z.T. Syrğa toly tür men tüs. – Almaty: Qazaqstan, 1986. – 95 b.
Qazaq tılınıñ tüsındırme sözdıgı. Jalpy redaksiasyn basqarğan T. Janūzaqov. – Almaty: Daik-Pres, 2008. – 965 b.
Baitūrsynov A. Şyğarmalary: Öleñder, audarmalar, zertteuler. – Almaty: Jazuşy, 1989. – 320 b.
